پابند الکترونیکی نوعی ردیاب است که به پای محکومان واجد شرایط بسته میشود تا باهدف کاستن از جمعیت زندان ها و جلوگیری از الوده شدن فرد به محیط در ماده62 قانون مجازات پیش بینی شده است با این ترفند مجرم میتواند تمام دوران محکومیت درجرایم درجه پنج تا هشت یا باقی مانده دوران محکومیت جرایم دو تا چهار را خارج از زندان و درمحدوده مراقبتی مشخص شده بگذرانند.دادگاه اختیار دارد در صورت وجود تمامی شرایط لازم فردی را که محکوم به حبس شده را بااعلام رضایت وی تحت مراقبت الکترونیکی قراردهد.
چه افرادی میتوانند از پابند الکترونیک استفاده کنند :
1-متهمان مشمول بند چ ماده217 قانون آیین دادرسی کیفری
2-محکومان مشمول ماده 62 قانون مجازات اسلامی یعنی محکومان جرایم تعزیری درجه پنج تا هشت بدون تحمل حبس و محکومان جرایم تعزیری درجه 2تا4 پس از گذراندن یک چهارم مجازات حبس
3-زندانیان تحت نظام نیمه آزادی و شاغل در مراکز حرفه آموزی
4-افرادی که به موجب قانون یا تصمیم مرجع قضایی تحت مراقبت بوده یا از ورود یا خروج از محدوده معینی منع شده اند،از قبیل مراقبت های مذکور در مواد42و43 قانون مجازات اسلامی
و سایر موارد پیش بینی شده در قوانین و مقررات.
شرایط استفاده از پابند الکترونیکی:
در ماده 62 قانون مجازات مقرر شده است:در جرایم تعزیری درجه پنج تا هشت،دادگاه میتواند در صورت وجود شرایط مقرر در تعویق مراقبتی،محکوم به حبس را با رضایت وی در محدوده مکانی مشخص تحت نظارت سامانه (سیستم های)الکترونیکی قراردهد.
براساس تبصره 2 این ماده،مقررات این ماده درمورد حبس های تعزیری درجه دو،سه وچهار نیز پس از گذراندن یک چهارم مجازات های حبس قابل اعمال است.
ماده 62استفاده از سیستم های الکترونیک را مشروط به وجود شرایط «تعویق مراقبتی»دانسته است.
-تعویق مراقبتی طبق ماده 41 قانون مجازات اسلامی صدور حکم به دوصورت ساده«تعهد کتبی مرتکب به عدم ارتکاب جرم در مدت تعیین شده از سوی دادگاه است و باید از نحوه رفتار مرتکب پیش بینی شود که در آینده مرتکب جرم نمیشود» و مراقبتی«علاوه بر شرایط تعویق ساده،مرتکب متعهد میشود دستورها و تدابیر مقرر از سوی دادگاه را در مدت تعویق رعایت یا اجرا کند» تقسیم شده است.
مراحل دریافت پابند الکترونیکی
براساس ماده553 قانون آیین دادرسی کیفری،درجرایم مشمول نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی،پس از وصول گزارش شورای طبقه بندی زندان و نظریه مددکاران اجتماعی معاونت اجرای احکام کیفری مبنی برانکه اجرای یک فعالیت شغلی یا حرفه ای،آموزشی،حرفه آموزی ،مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی و یا درمان پزشکی از سوی محکوم علیه درخارج از محیط زندان،در فرایند اصلاح وی و یاجبران ضرر و زیان بزه دیده موثر است،قاضی اجرای احکام کیفری میتواند پیشنهاد اجرای نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی را طبق مقررات دادرسی الکترونیکی به دادگاه صادر کننده حکم،بدهد و طبق تصمیم دادگاه اقدام کند.
براساس ماده554 قانون آیین دادرسی کیفری:قاضی اجرای احکام کیفری پس از موافقت دادگاه با پیشنهاد قاضی اجرای احکام،بااخذ تامین متناسب از محکوم علیه،دستور اجرای تصمیم دادگاه را صادر و مراتب را به زندان اعلام می کند.
بعداز اخذ موافقت قاضی صادرکننده حکم با استفاده از پابند الکترونیکی،پرونده به دایره اجرای احکام ارجاع داده میشود تا مراتب به زندان اعلام شود ماموران زندان موظف هستند که فرد زندانی را به مرکز مراقبت الکترونیک زندان معرفی کنند تا آموزش و اقدامات لازم انجام شود و پابند نصب شوده و زندانی نیز وثیقه ای پرداخت میکند بنابراین طبق موارد فوق قاضی اجرای احکام با وجود شرایط مذکور میتواند به دادگاه صادرکننده حکم پیشنهاد استفاده از پابند الکترونیک برای محکوم علیه را به دادگاه بدهد و بعد از موافقت دادگاه اقدامات لازم در این زمینه انجام شود.البته لازم بذکر است علاوه بر پیشنهاد قاضی اجرای احکام در مورد استفاده از پابند الکترونیک،محکوم نیز میتواند درخواست برخورداری از مراقبت الکترونیک را مطرح کند.
تعرفه استفاده از پابند الکترونیکی
به موجب بخشنامه تعرفه استفاده از تجهیزات مراقبت الکترونیکی مصوب1402،تعرفه استفاده از پابند الکترونیکی بابت هرروز استفاده برای افراد اعم از اینکه مستقیما توسط مراجع قضایی به مرکز مراقبت الکترونیکی معرفی شوند و یا زندانیانی که جهت تحمل مدت باقی مانده مجازات حبس و یا پس از تبدیل قرار تامین بجای بازداشت تحت نظارت با تجهیزات الکترونیکی قرار میگیرند به شرح زیر است:
-برای عموم افراد مبلغ300.000
-برای افرادی که به تشخیص مددکاری و تایید رییس موسسه کیفری با موافقت مدیر کل زندانهای استان ویا مقام مجاز معرفی شده از سوی وی از پرداخت تعرفه مقرر در بند الف عاجز هستند:مبلغ 150.000ریال
-برای افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور و زنان سرپرست خانوار هستند:مبلغ50.000ریال
افرادی که به تشخیص سازمان زندان ها توانایی پرداخت تمام یا بخشی از هزینه استفاده از تجهیزات را ندارند ،در حدود اعتبارات و منابع مالی سازمان از پرداخت هزینه معاف میشوند.
قابل تغییر بودن محدوده تحت مراقبت افراد دارای پابند الکترونیک
طبق ماده 16 آیین نامه اجرایی مراقبت الکترونیک،هرگونه تغییر درمحدوده مراقبتی طبق مقررات با تایید مرجع صادرکننده حکم یا قرار مراقبتی است.
به موجب ماده 73آیین نامه مذکور محدوده مراقبت با درخواست شخص تحت مراقبت در این موارد قابل تغییر است :
-پیشنهاد قاضی اجرای احکام به لحاظ حسن رفتار یا اجرای کامل تدابیر نظارتی یا دستورات مراقبتی یا موافقت فرد تحت مراقبت
-پیشنهاد شورای طبقه بندی زندانیان
ضمن اینکه این درخواست یا پیشنهاد هر دوماه یکبار قابل طرح است
نمونه درخواست آزادی از حبس از طریق پابند الکترونیکی
ریاست محترم شعبه …………..دادگاه جزایی دو شهرستان………………
احتراما اینجانب …………………..به کد ملی………………….متهم پرونده کلاسه ……………..که به موجب دادنامه پیوست شماره …………..محکوم به هشت سال حبس و جزای نقدی شده ام که در تاریخ……..پرداخت نموده ام حال با توجه به ماده62قانون مجازات اسلامی،گذراندن یک چهارم از مدت مجازات(طبق تبصره دو این ماده،اصلاحی 99)و نظریه اظهار ندامت و پشیمانی قلبی و حسن معاشرت که به تایید مقامات محترم رسیده همچنین کهولت سن و گذراندن مدت 6سال از دوران حبس و نیز گذشت شاکی و مدعی خصوصیکه رضایت نامه آن ضمیمه این دادخواست گردیده است.نهایتا تقاضای تعیین محدوده مکانی مشخص تحت نظارت سامانه های الکترونیکی را دارم.
فارق از موضوعات فوق که در نص قوانین و همچنین رویه مسلم قضایی موجود است ، اشاره به بخشنامه شماره 2262/10 مورخ 8/3/1402 دادگستری استان تهران در رابطه با ارفاقی تر کردن اخذ پابند خالی از فایده نیست
جناب آقای دکتر صالحی
دادستان محترم عمومی و انقلاب تهران
جناب آقای جعفری
رئیس کل محترم محاکم عمومی و انقلاب تهران
رؤسای محترم دادگستری شهرستان های استان تهران
دادستان های محترم عمومی و انقلاب شهرستان های استان تهران
رؤسای محترم دادگاه های عمومی بخش
سلام علیکم
با احترام با توجه به رویه های متفاوت محاکم بدوی، تجدید نظر و کیفری یک در نحوه صدور آراء مربوط به محکومان مشمول شرایط از نظام آزادی تحت نظارت سامانه الکترونیک و لزوم بکارگیری و استفاده از ظرفیت های قانونی در راستای حبس زدایی و کاهش جمعیت کیفری و فراهم شدم امکانات لازم جهت بهره مندی محکومان از نظام تحت نظارت سامانه های الکترونیکی موارد زیر جهت هماهنگی بیشتر بین اجرای احکام کیفری، محاکم بدوی، تجدید نظر و کیفری یک و ایجاد رویه واحد و اتخاذ تصمیم اعلام می گردد:
محکومین زیر در صورت اقتضا و احراز شرایط میتوانند از نظام سامانه های الکترونیکی بهره مند شوند
الف: جرایم تعزیری درجه (۵) تا درجه (۸) بدون تحمل حبس.
ب: جرایم تعزیری درجه (۲)، درجه (۳)، درجه (۴) پس از گذراندن یک چهارم مجازات های حبس.
پ: محکومان به حبس که به جزای نقدی نیز محکوم شده اند و جزای نقدی را پرداخت ننموده اند؛ در صورت سپردن تامین مناسب می توانند از نظام آزادی تحت نظارت الکترونیکی استفاده نمایند.
ت: محکومان به حبس بدل از جزای نقدی.
ج: محکومان به حبس تعزیری که به رد مال ناشی از جرم محکوم شده اند و در اجرای بند (ب) ماده (۴۰) قانون مجازات اسلامی در صورت اقدام به جبران ضرر و زیان با برقراری ترتیبات جبران.
چ: محکومان دارای محکومیت های متعدد به حبس تعزیری در صورتی که اعمال مقررات تعدد، در میزان مجازات قابل اجرا مؤثر باشد.
پس از تجمیع مجازات ها در اجرای مواد (۵۱۰) و (۵۱۱) قانون آیین دادرسی کیفری با لحاظ بندهای صدرالذکر
ح: محکومان دارای دو فقره محکومیت غیر قابل تجمیع، پس از تحمل حبس تعزیری یکی از محکومیت ها و شروع به اجرای محکومیت دوم با لحاظ احراز شرایط قانونی.
خ: زندانیان تحت نظام نیمه آزادی و شاغل در مراکز حرفه آموزی.
د: مشمولان بند (ج) ماده (۲۱۷) قانون مجازات اسلامی مصوب(1392)
ذ: مرتکبان قاچاق کالا و ارز که به لحاظ عدم پرداخت جزای نقدی مجازات آنها مطابق ماده (۶۰) قانون قاچاق کالا و ارز به حبس بدل از جزای نقدی محکوم شده اند و مدت حبس بدل از جزای نقدی بیش از (۵) سال باشد پس از تحمل یک چهارم مجازات حبس.
ر: افرادی که به موجب قانون با تصمیم مرجع قضایی تحت مراقبت بوده و از ورود با خروج از محدوده معینی منع شده اند.
ز: سایر موارد پیش بینی شده در قوانین و مقررات.
بیشتر بخوانید
تعرفه استفاده از تجهیزات مراقبت الکترونیکی (پابند الکترونیکی) سال ۱۴۰۲
یادداشت دکتر خالقی درباره امکان استفاده از پابند الکترونیک پیش از آغاز مجازات حبس
تشخیص احراز شرایط مقرر برای برخورداری محکومان به حبس از نظام نیمه آزادی تحت نظارت الکترونیکی با دادگاه صادر کننده حکم قطعی می باشد در صورت درخواست محکوم به حبس جهت بهره مندی از نظام آزادی مذکور دادستان با قاضی اجرای احکام مکلف است، تقاضای محکوم علیه را به همراه پرونده جهت اتخاذ تصمیم به دادگاه مربوطه ارسال نمایند.
شرایط برخورداری محکومان به حبس از نظام آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی همان شرایط مقرر در ماده (۴۰) و بند (ب) ماده (۴۱) قانون مجازات اسلامی مطابق ماده (۱) شیوه نامه صدر الاشاره با رضایت وی در محدوده مکانی مشخص می باشد.
محکوم قطعی به حبس درجه (۵) تا (۸) قبل از اعزام و معرفی به زندان می تواند تقاضای خود را به اجرای احکام کیفری تقدیم نمایند. قاضی اجرای احکام مکلف است در اجرای بند (ب) ماده (۷) آیین نامه اجرایی مراقبت های الکترونیکی، درخواست وی را همراه پرونده به دادگاه مربوطه ارسال و در صورت احراز شرایط و موافقت دادگاه، محکوم علیه را احضار و به مرکز مراقبت الکترونیکی معرفی می نماید. (استفاده از نظام آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی منوط به معرفی محکوم به زندان و طرح در شورای طبقه بندی زندان نمی باشد.)
در صورتی که محکوم علیه در زندان در حال تحمل حبس باشد. درخواست وی به همراه پرونده به دادگاه صادر کننده حکم قطعی ارسال پس از موافقت، مفاد تصمیم دادگاه به مرکز مراقبت اعلام و محکوم علیه را احضار و به مرکز معرفی می نماید.
اخذ تأمین کیفری از محکوم علیه به عهده مرجع قضایی و تابع مقررات آیین دادرسی کیفری می باشد.
محکوم تحت مراقبت الکترونیکی، مطابق مقررات از ارفاقات قانونی از قبیل عفو آزادی مشروط و مرخصی و برخوردار می باشد.
در حبس های تعزیری درجه (۵) تا (۷) دادگاه صادر کننده حکم قطعی می تواند پس از احراز شرایط لازم محکوم را با رضایت خود او، تحت نظام نیمه آزادی قرار دهد هم چنین محکوم می تواند در طول دوره نظام نیمه آزادی در محدوده مکانی مشخص تحت نظارت سامانه های نظارت الکترونیکی قرار گیرد.
مستفاد از عمومات قانون مجازات اسلامی، دادگاه صادر کننده رای، در صدور احکام مربوط به بهره مندی محکوم از نظام مراقبت های الکترونیکی و سایر ارفاقات کیفری مخیر است. بنابراین حکم به استفاده از ارفاقات کیفری حق محکوم علیه و تکلیف دادگاه به شمار نمی آید و فلذا قانونگذار برای محکوم علیه که درخواست وی مورد موافقت دادگاه قرار نگرفته حق تجدید نظر خواهی و اعتراض قایل نشده است.
حاجی رضا شاکری
قائم مقام رئیس کل دادگستری استان تهران
